16 sposobów przeciwstawiania się kulturze gwałtu

„Chłopcy pozostaną chłopcami”

„Była pijana”

„Kobiety mówią: „nie”, gdy myślą: „tak”

Kultura gwałtu jest wszechobecna. Istnieje w sposobie myślenia, mówienia i poruszania się po świecie. Choć konteksty mogą różnić się, kultura gwałtu jest zawsze zakorzeniona w patriarchalnych przekonaniach, władzy i sprawowaniu kontroli.

Co to jest kultura gwałtu? – To środowisko społeczne, które przyzwala znormalizować i usprawiedliwić przemoc seksualną. Przymoc, która napędzana jest utrzymującymi się nierównościami płciowymi i postawami wobec płci i seksualności. Nadanie nazwy jest pierwszym krokiem do jej demontażu.

Każdego dnia mamy okazję badać nasze zachowania i przekonania pod kątem uprzedzeń, które pozwalają na trwać kulturze gwałtów. Począwszy od naszego podejścia do tożsamości płciowej po politykę, którą wspieramy w naszych społecznościach. Wszystkie i wszyscy możemy podjąć działania przeciwko kulturze gwałtu.

Oto 16 sposobów, w jaki możesz to robić osobiście:

1.  TWÓRZ KULTURĘ ENTUZJASTYCZNEJ ZGODY

Stwarzanie warunków dobrowolnej zgody jest każdorazowo obowiązkowe. Zamiast słuchać „nie”, upewnij się, że jest aktywne „tak” od wszystkich zaangażowanych. Przyjmij jako normę entuzjastyczną zgodę do swojego życia.  Rozmawiaj na ten temat z twoim otoczeniem.

2. WYPOWIEDZ SIĘ PRZECIWKO PIERWOTNYM PRZYCZYNOM

Kultura gwałtu może być kontynuowana, gdy godzimy się z ideą męskości, w której to co jest przemocą i dominacją jest postrzegane jako „silne” i „męskie”, zaś kobiety i dziewczęta są mniej cenione.

U podstaw tej idei leży też obwinianie ofiar. Postawa sugerująca, że ​​ofiara, a nie sprawca, ponosi odpowiedzialność za napaść.

Podczas omawiania przypadków przemocy seksualnej nieistotne są: trzeźwość, ubranie i seksualność ofiary. Przeciwstaw się idei, że mężczyźni i chłopcy mogą okazywać władzę poprzez przemoc; kwestionuj pojmowanie seksu jako przywileju, uprawnienia.

3.  REDEFINIUJ POJĘCIE MĘSKOŚCI

Przyjrzyj się krytycznie, co oznacza dla ciebie męskość i jak ją urzeczywistniasz. Autorefleksja, rozmowy w społecznościach i ekspresja artystyczna to tylko niektóre z narzędzi dostępnych dla mężczyzn i chłopców, kobiet i dziewcząt – do badania i redefiniowania męskości zgodnie z zasadami feministycznymi.

4. PRZESTAŃ OBWINIAĆ OFIARY

Język jest głęboko osadzony w kulturze i możemy zapomninać, że słowa czy frazy, których używamy każdego dnia, kształtują naszą świadomość i rzeczywistość.

Przekonania o gwałtach są zakorzenione w naszym języku: „Była ubrana jak dziwka. Prosiła o to”. Niczym w niektórych popularnych tekstach piosenek typu: „Wiem, że tego chcesz”.

Normalizuje się ten proces poprzez uprzedmiotawienie kobiet i dawanie temu nazw w popkulturze i mediach.

Masz moc wyboru, tj. zaniechania języka, liryk i tekstów, które obwiniają ofiary. Uprzedmiatawiają kobiety i usprawiedliwiają molestowanie seksualne. To, co kobieta ma na sobie, co i ile wypiła, oraz gdzie była w określonym czasie, nie jest zaproszeniem do gwałtu.

5. OKAZUJ ZERO TOLERANCJI

Ustal zasady zerowej tolerancji dla molestowania seksualnego i przemocy w miejscach, w których żyjesz, pracujesz i spędzasz wolny czas. Szczególnie liderzy i liderki muszą wyraźnie okazywać własne zobowiązanie do przestrzegania polityki zerowej tolerancji i że polityka taka musi być praktykowana każdego dnia.

Na początek, zastanów się, co możesz zrobić, aby przeciwstawić się molestowaniom w miejscach pracy.

6. POSZERZ SWOJE ZROZUMIENIE KULTURY GWAŁTU

Kultura gwałtu na przestrzeni wieków przybiera wiele form w różnych kontekstach. Ważne jest, aby uznać, że kultura gwałtów wykracza poza wąskie pojęcie mężczyzny napadającego na kobietę spacerującą samotnie w nocy.

Kultura gwałtu obejmuje szereg szkodliwych praktyk, które pozbawiają kobiety i dziewczęta ich autonomii oraz praw, poprzez na przykład zawieranie małżeństw z dziećmi, lub okaleczanie żeńskich narządów płciowych. Poznaj czynniki leżące u podstaw kultury gwałtu i towarzyszące temu mity.

Chociaż nikt nie może nie zgodzić się z tym, że gwałt jest niewłaściwy, to poprzez słowa, działania i bezczynność, przemoc seksualna i molestowanie seksualne są normalizowane i trywializowane. Co orowadzi nas w dół śliskiego zbocza kultury gwałtu.

7. MIEJ PRZEKROJOWE PODEJŚCIE

Kultura gwałtu dotyczy nas wszystkich, niezależnie od płci, tożsamości seksualnej, statusu ekonomicznego, rasy, religii czy wieku. Wykorzenienie go oznacza porzucenie restrykcyjnych definicji płci i seksualności, które ograniczają prawo osoby do definiowania i wyrażania siebie.

Niektóre cechy, takie jak orientacja seksualna, stan niepełnosprawności, czy pochodzenie etniczne, oraz niektóre czynniki kontekstowe, zwiększają narażenie na przemoc. Osoby LGBTQI mogą być przedmiotem „gwałtu korygującego”, w którym sprawca zamierza zmusić ofiarę do przestrzegania stereotypów płciowych i gender. Podczas kryzysu humanitarnego, powszechną dyskryminację kobiet i dziewcząt często pogarsza dodatkowo przemoc seksualną.

Zdarzają się i takie przypadki, jakiego doświadczyła Gulzada Serzhan. Jest ona aktywną członkinią Feminita, kazachstańskiej inicjatywy feministycznej. Broni praw osób LGBTQIA. Podczas swojej pracy jako menadżerka IT i podróży służbowych, była seksualnie nękana przez kolegę z pracy. Gdy powiedziała mu, że jest lesbijką, jego prześladowania nasilliły się. „Uważał, że może mnie „naprawić ”- powiedziała Serzhan – „Twierdził, że potrzebuję silnego mężczyzny… W Kazachstanie społeczeństwo akceptuje i ceni mężczyzn, którzy są brutalni. Uznaje się za naturalne, jeśli mężczyźni składają kobietom seksualne propozycje”.

Matcha Phorn-in, która pracuje nad zabezpieczaniem wyjątkowych potrzeb osobom LGBTQIA w sytuacjach kryzysowych, wyjaśnia: „Jeśli jesteś niewidzialny w życiu codziennym, to twoje potrzeby tym bardziej nie zostaną uwzględnione, a tym bardziej zaspokojone, w sytuacji kryzysowej”.

8. ZAPOZNAJ SIĘ Z HISTORIĄ GWAŁTU

Gwałt był używany jako broń wojenna i narzędzie ucisku w historii ludzkości. Został wykorzystany do degradacji pozycji kobiet i kobiecych społeczności, a także do czystek etnicznych i ludobójstwa.

Nie ma skrótowych informacji na ten temat. Możesz zacząć od zapoznania się ze stosowaniem przemocy seksualnej podczas dawnych i niedawnych konfliktów, jak na przykład w Demokratycznej Republice Konga, podczas wojny domowej w Gwatemali lub konflikcie w Kosowie.

9. INWESTUJ W KOBIETY

Przekaż darowizny na rzecz organizacji, które dbają o wzmacnianie pozycji kobiet, wzmacnianie słyszalności kobiet, wspierają osoby, które przeżyły, oraz promują akceptację wszystkich tożsamości płciowych i seksualnych.

10. POSŁUCHAJ OCALAŁYCH

W erze #MeToo, #TimesUp, #NiUnaMenos, #BalanceTonPorc i innych ruchów online – osoby, które przeżyły przemoc, wypowiadają się częściej, niż kiedykolwiek wcześniej.

Słuchaj ich doświadczeń, czytaj historie osób, które przeżyły oraz aktywistów na całym świecie. Śledź polskie i zagraniczne portale informacyjne w mediach społecznościowych dotyczące tej tematyki, np. #Popieramy Konwencję o przeciwdziałaniu przemocy wobec kobiet, #CentrumPrawKobiet, #NiebieskaLinia, #DziewuchyDziewuchom, #GenderToNieIdeologia, #GenerationEquality i wiele innych.

Nie mów: „Dlaczego nie odeszła?”

Powiedz: „Słyszymy cię. Widzimy Cię. Wierzymy ci.”

11. NIE ŚMIEJ SIĘ Z GWAŁTU

Gwałt nigdy nie jest zabawną puentą. Żarty z gwałtu legitymizują przemoc seksualną. Utrudnia to ofiarom zabranie głosu w przypadku naruszenia ich zgody. Humor normalizujący i uzasadniający przemoc seksualną jest niedopuszczalny. Powiedz to.

12. ZAANGAŻUJ SIĘ 

Kultura gwałtu jest podtrzymywana przez nieistnienie, lub braki egzekwowania przepisów dotyczących przemocy wobec kobiet, oraz dyskryminujących przepisów dotyczących nienaruszalności i własności cielesnej, małżeństwa, rozwodów i opieki nad dziećmi.

Sprawdź globalną bazę danych na temat przemocy wobec kobiet, aby zobaczyć, co robi twój kraj, aby chronić kobiety i dziewczęta. Współpracuj z przedstawicielkami i przedstawicielami, aby zapewnić wdrożenie przepisów promujących równość płci.

13. POŁÓŻ KRES BEZKARNOŚCI 

Aby zakończyć kulturę gwałtu, sprawcy muszą zostać pociągnięci do odpowiedzialności. Ścigając przypadki przemocy seksualnej, uznajemy te czyny za przestępstwa i wysyłamy silny sygnał o zerowej tolerancji.

Gdziekolwiek widzisz zaniechania i uchylanie konsekwencji prawnych dla sprawców, walcz o sprawiedliwość i odpowiedzialność.

14. BĄDŹ AKTYWNYM OBSERWATOREM/OBSERWATORKĄ

Jedna trzecia kobiet na całym świecie doświadcza przemocy. Przemoc wobec kobiet jest szokująco powszechna i możemy stać się świadkami bezsensownych, lub agresywnych zachowań. Interwencja aktywnego obserwatora sygnalizuje sprawcy, że jego zachowanie jest niedopuszczalne. Może pomóc komuś w zachowaniu własnego bezpieczeństwa.

Najpierw oceń sytuację i ustal, jaki rodzaj pomocy, jeśli w ogóle, mógłby być odpowiedni. Być może jesteś w stanie wesprzeć osobę będącą celem molestowania seksualnego, pytając po prostu jak ona się czuje, lub czy potrzebuje pomocy; lub dokumentując incydent, rozpraszając uwagę w celu zmiany sytuacji, albo też składając krótkie i jasne oświadczenie bezpośrednio do sprawcy, na przykład: „Nie czuję się dobrze z tym, co robisz”.

Dowiaduj się, czy możesz wziąć udział w szkoleniu interwencyjnym dla aktywnych obserwatorów prowadzonym przez twoją uczelnię, gminę lub lokalną organizację pozarządową. Podmioty te powinny brać na siebie obowiązek prowadzenia tego typu szkoleń.

15. EDUKUJ NASTĘPNE POKOLENIE

W naszych rękach jest inspirowanie przyszłych feministek na świecie. Rzuć wyzwanie stereotypom związanym z płcią i ideałom przemocy, z którymi dzieci spotykają się w mediach, na ulicach i w szkole. Poinformuj swoje dzieci, że twoja rodzina jest dla nich bezpieczną przestrzenią do wyrażania siebie takimi, jakimi są. Potwierdź ich wybory i nauczaj znaczenia zgody i porozumienia w młodym wieku.

Poszukujesz inspiracji? Zapoznaj się z listą feministycznych książek

(w internecie można znaleźć wiele takich list; może na początek np. „10 feministycznych książek, które powinno przeczytać każde dziecko”

https://kultura.onet.pl/ksiazki/10-feministycznych-ksiazek-ktore-powinno-przeczytac-kazde-dziecko/bpjqq3p#slajd-10)

16. ROZPOCZNIJ ROZMOWĘ – LUB DOŁĄCZ DO NIEJ

Porozmawiaj z rodziną i przyjaciółmi o tym, jak możecie współpracować, aby położyć kres kulturze gwałtu w swoich społecznościach.

Niezależnie od tego, czy to prowadząc klub konwersacji, redefiniujący pojęcia męskości; czy to zbierając fundusze na rzecz organizacji praw kobiet; czy też dołączając do protestów przeciwko decyzjom i polityce potwierdzającej gwałt – wszystko to jednoczyłoby nas przeciwko kulturze gwałtu.

Źródło: https://medium.com/@UN_Women/16-ways-you-can-stand-against-rape-culture-88bf12638f12

Marzenna Furmaniuk-Donajski/Donajska

Historyczny dzień w Holandii – będzie 30% kobiet w radach nadzorczych

HISTORYCZNY DZIEŃ W HOLANDII – DUŻE FIRMY BĘDĄ ZOBOWIĄZANE DO WYZNACZANIA 30% KOBIET W RADACH NADZORCZYCH

Zwrot w świecie biznesu w Holandii. We wtorek, 3.12.2019 r, przyjęto w izbie niższej parlamentu projekt ustawy o obowiązkowych kwotach (quotum) kobiet w radach nadzorczych dużych firm. Firmy zostaną zobowiązane, w krótkim czasie, do wyznaczania co najmniej 30 procent kobiet na najwyższych stanowiskach. Na razie wymóg ten będzie dotyczył rad nadzorczych i zarządów spółek giełdowych (ok. 100 firm)

Norwegia była pierwszym krajem, który wprawdził obowiązkową kwotę. Za tym przykładem poszło też kilka innych europejskich krajów. Szwecja i Dania wprawdzie nie korzystają z kwot, tym nie mniej znajdują się w pierwszej 10. krajów, w których najwięcej kobiet znajduje się na szczycie. Między innymi dlatego, że oferuje się w tych krajach tanią opiekę nad dziećmi i dłuższy urlop ojcowski.

PUSTE MIEJSCE

Ponieważ liczba kobiet na najwyższych stanowiskach wzrasta zbyt powoli, partie CDA i D66 opowiadają się za przyjęciem w całości wskazówki Społeczno-Ekonomicznej Rady (SER), tj. wprowadzenie tzw. ‘kwoty wzrastającej’. Jeśli firma nie osiągnie liczby 30% kobiet w radzie nadzorczej, wolne stanowisko pozostanie tak długo wolne, aż kolejną członkinią rady zostanie odpowiednia kobieta. Mężczyzna nie będzie mógł zająć tego stanowiska. „Jeśli nie można znaleźć odpowiedniej kobiety, krzesło pozostanie puste” – doradza przewodnicząca SER Mariëtte Hamer.

URLOP RODZICIELSKI

Ustawa ma być krokiem w kierunku zagwarantowania równych szans kobietom we wszystkich częściach rynku pracy. Nowym zasadom zatrudnienia towarzyszyć ma, według projektu partii SP i D66, poprawa warunków organizacji osobistego życia dla pracujących kobiet. Zapewnienie dobrego urlopu rodzicielskiego, dobrych i dostępnych placówek opieki nad dziećmi.

Za przyjęciem projektu w izbie niższej zagłosowały partie:
– Partia Socjalistyczna SP – której dołączenie przeważyło o wyniku głosowania
– centrowe D66
– Zielona Lewica, GroenLinks
– lewicowa partia pracy PvdA
– chadecka CDA
– 50Plus
– Partia dla Zwierząt
– niewielkie ugrupowanie Denk
– niezależny parlamentarzysta Van Kooten-Arissen.

Projekt zyskał wsparcie zarówno części koalicji rządowej (D66, CDA), jak i części opozycji: 87 głosów „za” wśród 150. Dwie spośród rządzących partii koalicyjnych, VVD i Unia Chrześcijańska, było przeciw.

Projekt ustawy popiera Minister Emancypacji Ingrid Van Engelshoven, Społeczno-Ekonomiczna Rada (SER) oraz organizacja pracowników i pracodawców VNO-NCW. Organizacje pracodawców i pracowników uważają też, że w zarządach i radach nadzorczych musi być także większa różnorodność kulturowa. Według Minister Emancypacji istnieje duże poparcie społeczne dla ustanowienia obowiązkowych kwot.

CEL ZBYT DOBROWOLNY = ZBYT POWOLNY

Osiągnięcie poziomu 30% kobiet na szczycie świata biznesu jest celem prawnym od 2013 r. W praktyce jednak niewielu firmom w Holandii się to udało. Według najnowszych danych Business Monitor Top Women jedynie 8,3% firm. W 2012 r. było to 4,5%.

„Liczby są rozczarowujące. Zdecydowana większość nie zmienia się. Po sześciu latach monitorowania nie mamy innego wyjścia, jak stwierdzić, że cel prawny nie działa. Cel jest po prostu zbyt dobrowolny. Był dobrze zaplanowany, ale okazał się papierowym tygrysem. Czas na kwoty ” – powiedziała Caroline Princen z Business Monitor Top Women.

OBECNY STAN

Holenderska organizacja Indeks Kobiet (De Female Board Index) podała we wrześniu 2019, iż liczba kobiet na stanowiskach prezesek rad nadzorczych w 88 spółkach giełdowych wzrosła do 26,8 procent. Wymagany prawem cel 30 procent kobiet w radzie nadzorczej jest obecnie osiągany przez 30 firm.

Źródła:

NOS: https://nos.nl/…/2313132-meerderheid-kamer-voor-verplicht-v…

NOS: https://nos.nl/…/2302497-bedrijfsleven-is-om-tijd-voor-meer…

TROUW: https://www.trouw.nl/…/grote-bedrijven-moeten-verplicht-3…/…

Marzenna Donajski/Donajska

Czy czas już przestać oglądać Gauguin’a?

Takie pytanie, w czasach #MeToo stawiają sobie amerykańscy i brytyjscy historycy sztuki. The National Gallery w Londynie, uważa w każdym razie, że bieżącej wystawie portretów artysty powinno towarzyszyć ostrzeżenie: „Gauguin wielokrotnie wchodził w relacje seksualne z młodymi dziewczętami” – widnieje napis na ścianie muzeum –„Poślubił dwie z nich, z którymi miał również dzieci. Gauguin niewątpliwie wykorzystywał swoją uprzywilejowana pozycję człowieka Zachodu, aby zmaksymalizować swoją seksualną wolność”.

Przekaz ten dotyczy ostatnich 12 lat, które Gauguin – jeden z pionierów sztuki współczesnej – spędził głównie na wyspach Tahiti i Hiva Oa. Na Tahiti nawiązał związek z trzynastoletnią Tehamaną, która była również jego modelką (znany portret „Tehamana Ma Wielu Rodziców” z 1893). Na Hiva Oa były makler giełdowy otrzymał pozwolenie od starszego wioski na zabranie do swojego domu Marie-Rose – również trzynastoletniej. Na południowym Pacyfiku, Gauguin namalował swoje najbardziej znane dzieła, borykając się z brakiem pieniędzy, syfilisem i nadużywając alkoholu.

Ashley Remer, amerykańska kuratorka z Nowej Zelandii, założycielka w 2009 r. internetowego muzeum GirlMuseum.org, które skupia się na reprezentacji młodych dziewcząt w historii i kulturze, uważa, że działania Gauguina jako mężczyzny były tak rażące, że przesłaniają jego sztukę. Dla New York Times powiedziała: „Gauguin był aroganckim, przereklamowanym, protekcjonalnym pedofilem. Gdyby jego obrazy były zdjęciami, nie zaakceptowalibyśmy ich”.

Krytyki wobec Gauguina nie podzielają media we Francji. „Znaliśmy już sztukę zdegenerowaną, teraz jest czas sztuki nieodpowiedniej” – szydził Gérard Biard z satyrycznego Charliego Hebdo. Także Le Monde staje po stronie artyzmu Gauguin’a. „Nowi cenzorzy” próbują narzucić niepokojącą koncepcję światu sztuki: wolność tworzenia zatrzymuje się tam, gdzie zaczynają się prawa grup wymagających bezpiecznej przestrzeni. „Osądzanie twórczości wczorajszych artystów według reguł dzisiejszej moralności prowadzi do cenzury Hitchcocka, Céline, Schiele, Balthusa, Nabokova, Cervantesa, Szekspira, Moneta, Picassa i wielu innych” – napisał Michel Guerrin, szef działu kultury.

Czy rażące działania artysty jako mężczyzny mogą przesłonić jego sztukę? – dyskusja trwa. Weryfikacji poddawane są życiorysy nie tylko żyjących, ale i zmarłych. Na ogół białych, mężczyzn, do obejrzenia dzieł których ustawiają się kolejki.

Wystawa w The National Gallery w Londynie potrwa do 26 stycznia.

Źródło:
INDEPENDENT: https://www.independent.co.uk/…/paul-gauguin-national-galle… ;
TROUW: https://www.trouw.nl/…/kan-het-werk-van-paul-gauguin-1848…/…

Marzenna Donajski/Donajska

Jak postrzegamy kolor różowy

Od XVII w. do ok. 1900 r. kolor różowy był oznaką szyku i ekskluzywności. Noszony był przez książęta w Indiach i przez elitę w Paryżu, stolicy mody i kultury. Masowa produkcja spowodowała dostępność koloru różowego dla każdego. Po II wojnie światowej, walczące wcześniej społeczeństwa uznały za ważne wyraźne rozróżnienie płci mężczyzn i kobiet. Stąd w reklamach zabawek zaczęły pojawiać się konkretne kolory. W tym właśnie kolor różowy. Od lat 60-tych popularne stało się kupowanie dla noworodków i małych dzieci zabawek, ubranek, wyposażenia pokoików i gadżetów w kolorze niebieskim, lub różowym – zależnie od płci. Wysyłamy do nowo upieczonych rodziców kartki gratulacyjne w kolorze różowym, lub niebieskim. W niektórych społeczeństwach rodzice informują znajomych – np. w miejscu pracy – o płci swojego narodzonego dziecka częstując ich ciasteczkami posypanymi różową, lub niebieską dekoracją. Identyfikacja koloru różowego z dziewczynkami przyczyniła się do tego, że obecnie kolor ten kojarzy się z czymś słodkim, dziecinnym, drogim, erotycznym, lub homoseksualnym. Dlatego niektóre osoby są zdecydowanie anty-różowe i niechętne temu kolorowi. Tradycyjny macho nie założy podkoszulka w kolorze różowym. I nie będzie go tolerował u innych mężczyzn. Jednocześnie, kolor niebieski nie ma takich negatywnych konotacji. Czy ta różnica w przypisywaniu wartości i norm ma sens?

Marzenna Donajski/Donajska

„What a Genderful World”

Czujesz się kobieca, lub męski? A może istnieje osobiste określenie, które jest ci bliższe? Na świecie istnieją tysiące koncepcji męskości, kobiecości i innych. Sposoby w jakie je wypełniamy nazywamy gender. Gender nie jest tym samym co płeć. Różni się w zależności od osoby i od kultury. Witaj w „What a Genderful World” – na wystawie w Tropen Muzeum w Amsterdamie, po której cię oprowadzę. Czy istnieje coś takiego jak cechy kobiece i męskie? Czy jest w ogóle potrzeba poszukiwania cech męskich i kobiecych? Idee na temat gender istnieją w użyciu języka, poczuciu humoru, stylach ubioru i wszystkich aspektach osobowości, którą uzewnętrzniasz. Wydają się często naturalne i oczywiste. Na przykład, pielęgnację twarzy i makijaż uważa się za coś kobiecego. Wszystko jednak zależy od perspektywy. W starożytnym Egipcie, Imperium Rzymskim, XVIII-wiecznej Francji, brytyjskich Indiach, lub niektórych społecznościach Surinamu zwyczajne było używanie przez mężczyzn różu, pomadki do ust i eyelinera. Czy uznasz za zwyczajne noszenie przez mężczyzn spódnic, sukienek i nakładanie makijażu?

POLICYJNA SPÓDNICA

Czy spodnie i koszula są obowiązkowo męską odzieżą? A spódnice obowiązkowo kobiecą? Nie wszędzie. Tradycyjne, odświętne szorty noszone przez Dunki w Grenlandii, z cholewkami wysokich butów ponad kolano, odsłaniają część uda. W olbrzymiej części świata zwyczajne jest noszenie przez mężczyzn spódnic, sukienek, sarongów – w Indonezji, Szkocji, Samoa. Na Wyspach Fidżi spódnica jest częścią męskiego munduru policyjnego. W Grecji – galowego munduru ewzonów. Problemem jest to, że do pojęć ‘kobiece’ i męskie’ przypisanych jest tak wiele norm i wartości. Dość szokujące i degradujące w naszej zachodniej kulturze byłoby, gdyby rapper, lub bankier pokazywał się w spódnicy. Ukazuje to różnice pomiędzy koncepcjami tego co ‘kobiece ‘ i ‘męskie’ w zależności od kultury, czasu i kręgu religijnego. Wielu artystów, celebrytów, projektantów mody – jak Jean Paul Gaultier swoją kolekcją „I Bóg stworzył człowieka” – rzuca obecnie wyzwania tym konwencjom.

HURRA DZIEWCZYNKA! HURRA CHŁOPIEC!

Ten radosny okrzyk oznacza często coś więcej, niż stwierdzenie płci dziecka: to imię kobiece lub męskie, różowe lub niebieskie zabawki i ubranka (zwyczaj zapoczątkowany w latach 60-tych na Zachodzie), wybór dla dziecka lalek albo samochodzików, zachęcanie do polubienia określonych kolorów, używanie słów i tonu – który przekazuje dzieciom oczekiwania. Generalnie rodzisz się z jądrami, lub jajnikami; chromosomem X, lub Y. Ale co jeśli nie pasujesz do tych wzorców? I czy płciowe cechy mają wyznaczać też twoją gender?

HIDŻRA, MUXE I LUDZIE PODWÓJNEGO DUCHA

W południowo-wschodniej Azji, hidżra to tradycyjnie trzecia gender. Interpłciowe osoby, biologiczni mężczyźni, którzy nie są całkowicie, ani mężczyznami, ani kobietami. Często pełnili godne, duchowe role. W Nepalu, Pakistanie, Indiach, Bangladeszu otrzymują oddzielne oznakowanie w paszporcie. Wśród meksykańskich Zapoteków, trzecia gender to muxe. Cenieni na wsi, choć w mieście nastawienie do nich jest raczej negatywne z powodu wpływu katolickich idei tego, czym powinna być kobieta i mężczyzna. Wśród rdzennych Amerykanów, ludzie z niebinarną tożsamością (czyli ani kobiecą, ani męską) zyskiwali również szacunek i duchowy status. Znany jest ich cenny wkład w historyczne i obecne społeczeństwa. Począwszy od lat 90-tych, termin: ‘podwójnego ducha’ włącza i zestawia razem wszystkie, odmienne od kobiecej i męskiej, tożsamości.

JAK STAJESZ SIĘ GENDER?

Wychowanie – przez rodziców, szkołę, religie, mity, media, społeczność – gra istotną rolę w tym kim się stajesz. Bajki i zabawki uczą oczekiwań i reguł dorosłego świata: czy będziesz jeździć samochodem czy przygotowywać posiłki dla rodziny? Ścieżki edukacji biegną często oddzielnymi torami, z rytuałami i świętami potwierdzającymi męskość, lub kobiecość. Otoczenie pełne jest modelowych ról: superbohaterów i księżniczek. I wskazówek: jak żyć jako idealna kobieta, mężczyzna, jak tworzyć modelowy związek? Twoje zachowanie tworzy kontekst z normami gender. Jak wyglądasz, chodzisz, stoisz, mówisz, śmiejesz się, rozglądasz się? Czy jesteś silny czy opiekuńczy? Czy zachowujesz się w kobiecy czy męski sposób, w żaden z nich, w obydwa, lub w każdy po części? Jasne wzorce oczekiwań związane z normami płciowymi mogą ułatwić kontakt społeczny między ludźmi. Co jednak, jeśli nie pasujesz do tych szufladek? Może masz własną ideę swojego wzoru?

PODZIELONE ŚWIATY

Zasady, które społeczeństwo wyobraziło sobie dla ciebie, decydują o tym, czy krzesło, wszystkie pomieszczenia w twoim domu, sala modlitwy, ulica, basen, sauna, zajęcia jogi, lub publiczna toaleta są dostępne dla ciebie. Czy pójdziesz do szkoły dla chłopców, dla dziewcząt czy koedukacyjnej? Czy otrzymasz zaproszenie na wieczór kawalerski, lub panieński? Zależnie od twojej społecznej pozycji, bogactwa i wiedzy – gender decyduje, gdzie masz prawo być. Jakie miejsca, w jakim towarzystwie i jakim stroju możesz odwiedzać. O przestrzeni którą zajmiesz, lub będzie ci dana. O tym, jaką masz swobodę poruszania się i samorealizacji. O miejscu dla ciebie w twoim własnym języku, paszporcie i innych dokumentach. Dostępna ci przestrzeń jest następstwem tego, jaka jest twoja pozycja w świecie. Co myślisz o takiej separacji światów? Chcesz, czy musisz dokonywać wyborów?

AMAZONKI

Czy każdy mężczyzna musi prężyć muskuły i okazywać siłę fizyczną? A kobieta – czar i niesamodzielność? Czy przodowanie w sporcie, wojsku, body building jest typowo męskie? W Norwegii, Szwecji, Izraelu, Północnej Korei, Erytrei zarówno mężczyźni, jak i kobiety powoływani są do służby wojskowej. Mityczne amazonki w starożytnej Grecji i te prawdziwe, żyjące w Zachodniej Afryce – walczyły. Kobieca armia, chroniąca króla w kultowym filmie „Black Panther” (Ryan Coogler; Marvel Styudio; 2018), czerpała inspirację z historycznych Amazonek z Dahomey (obecnie: Benin), które w XIX w. ochraniały króla Behanzin. Obecnie na ring wchodzą zapaśniczki wrestlingu (cholitas) w Boliwii. Czyż więc okazywanie siły nie jest również czymś kobiecym?

TRZY PYTANIA

Wyobraź sobie, że odpowiadasz na 3 pytania: „Kim jesteś z urodzenia?” „Kim się czujesz?” „Jak wyrażasz siebie?” – czyli pytania o płeć fizyczną, tożsamość płciową i ekspresję własnej osoby. Przy każdej odpowiedzi masz do wyboru opcje: ‘Kobieta’; ‘Mężczyzna’; ‘Bez płci’ (Gender-free). Możesz też zaznaczyć przestrzeń pomiędzy tymi opcjami. Co wybierzesz jako kobieta nosząca stroje ‘męskie’ i ‘kobiece’, i wyrażająca swoją tożsamość w miejscu pracy, w tradycyjnym rozumieniu po ‘męsku’?

ZABAWA W GENDER?

Czy jesteśmy wolni od konwencji? Nawet osoby o idealnie binarnej płci, tj. osoby ‘cis gender’: biologicznie perfekcyjne kobiety i mężczyźni, przybierają pozy do fotografii, aby wyglądać bardziej kobieco, lub bardziej męsko.

Co by było, gdyby umożliwiać dzieciom wolność wyboru zabawek i zrównoważony rozwój (gender-free), bez poczucia, że muszą pasować do określonej normy? Co by się stało, gdybyśmy podjęli zabawę z konwencjami? Odwracali normy, mieszali je, uwalniali i przekraczali? Jak w teatrze, który jest idealną do tego platformą. Gdzie męskie, kobiece, lub inne cechy przesadnie wydobywa się na światło. Jak mężczyźni w japońskim teatrze Kabuki, grający kobiece role. Wcielanie się w inną tożsamość może być zabawne, może też przynosić dramaturgiczny suspens. To również droga do ujawniania z przymrużeniem oka porozumień co do tego, co rzekomo jest odpowiednie dla danej płci. Może jesteś płynny pod względem płci? Gdy zamieniasz w codziennym życiu to, co męskie i co kobiece; czasami na bardziej męskie, czasami na bardziej kobiece. Gwiazdy takie jak Ruby Rose, Miley Cyrus nie czują, że pasują do konkretnej, tradycyjnej gender. A ty? Jak siebie widzisz?

Marzenna Donajski/Donajska