Z cyklu „Oddane Odkryciu – siedem naukowczyń, które ukształtowały nasz świat”
MARYAM MIRZAKHANI – matematyczka
Grafika: Daria Koshkina
Dorastając w Tehranie (Iran), Maryam Mirzakhani początkowo marzyła, by zostać pisarką. Dopiero kiedy poszła do szkoły średniej, odkryła swój talent do nauk matematycznych – dziedziny, która zawładnęła jej kreatywnością i intelektem już do końca życia.
W roku 1994 Mirzakhani, jako pierwsza w historii
dziewczyna w Iranie, zdobyła złoty medal na Międzynarodowej Olimpiadzie
Matematycznej, z wynikiem 41 punktów na 42 możliwe, a w 2015 powróciła do
konkursu – tym razem osiągając maksymalną liczbę punktów.
Doktorat obroniła na Harvardzie. Była prowadzącą
badaczką z dziedziny dynamiki i geometrii powierzchni złożonych. W roku 2014
jako pierwsza w historii kobieta zdobyła Medal Fieldsa – najbardziej prestiżowe
odznaczenie w matematyce.
“Im więcej czasu poświęcałam matematyce, tym
bardziej mnie ona ekscytowała”, mówi Mirzakhani o swoich badaniach. Wspomina
zafascynowanie „uczuciem dokonania nowego odkrycia i przyjemnością zrozumienia
czegoś nowego, jakby stała na wierzchołku wzgórza i miała świetny widok na
wszystko”.
Mirzakhani zmarła w 2017 roku, lecz jej nieoceniony
wkład w dziedzinę matematyki wciąż trwa, a jej pionierska kariera wytycza szlaki
dla wielu przyszłych matematyczek.
Z cyklu „Oddane Odkryciu – siedem naukowczyń, które ukształtowały nasz świat”
SEGENET KELEMU – patologia molekularna roślin
Grafika: Daria Koshkina
Segenet Kelemu zajmuje się patologią molekularną roślin, a jej nowatorskie badania skoncentrowane są na pomocy rolnikom małorolnym w uprawie większej ilości żywności, oraz w wyjściu z ubóstwa.
„Napędem w moim życiu jest chęć zmienienia życia
ludzi i poprawienie warunków rolnictwa w Afryce”, mówi.
Kelemu wychowała się w ubogiej rolniczej rodzinie w
Etiopii i stała się pierwszą kobietą ze swego rodzimego regionu, która zdołała
zdobyć wykształcenie uniwersyteckie. „W mojej wsi dziewczęta zwykle są wydawane
za mąż w bardzo młodym wieku, ale na szczęście ja byłam zbyt zbuntowana, by
ktokolwiek zajął się organizowaniem mojego zamążpójścia” – śmieje się. „Byłam
naprawdę zdeterminowana, żeby pójść na studia.”
Po kilku latach spędzonych na studiach i pracy za
granicą, Kelemu powróciła do Afryki, by stanąć na czele nowego pokolenia
naukowców. „Uważam, że inwestycja w afrykańskie rolnictwo i badania naukowe
jest w rzeczy samej inwestycją w dobro rasy ludzkiej jako ogółu”, mówi.
Kelemu otrzymała nagrodę L’Oréal-UNESCO dla Kobiet
i Nauki w roku 2014. Przez Forbes Africa została uznana jedną ze stu
najbardziej wpływowych Afrykanek oraz wybrana Osobistością Światowej Akademii
Nauk (TWAS) w 2015.
Wyznaczając nowe szlaki dla kobiet w wielu
dziedzinach, Kelemu inspiruje nas do zaangażowanej pracy dla dobra spraw, które
są dla nas istotne.
Z cyklu „Oddane Odkryciu – siedem naukowczyń, które ukształtowały nasz świat”
MARIA CURIE-SKŁODOWSKA – nauki przyrodnicze
Grafika: Daria Koshkina
Maria Skłodowska-Curie była fizyczką i chemiczką,
której badania nad radioaktywnością stały się kamieniem węgielnym dla współczesnych
badań jądrowych: od rentgenów, po radioterapię w leczeniu raka. Była pierwszą
kobietą, która zdobyła Nagrodę Nobla, a także pierwszą w historii osobą, która
otrzymała dwie takie Nagrody w dwóch różnych dziedzinach.
Curie uczęszczała na uniwersytet w Polce, później
otrzymała doktorat na Uniwersytecie Paryskim. Wespół z mężem Pierrem odkryła
dwa radioaktywne pierwiastki – polon i rad. Założyła instytut badań medycznych
w Warszawie i wynalazła przenośne maszyny rentgenowskie, które pomogły ponad milionowi
żołnierzy rannych podczas Pierwszej Wojny Światowej.
Curie była nieświadoma zagrożenia, jakie niosły ze
sobą jej badania. Zmarła wskutek związanej z promieniowaniem choroby, jednak
jej odkrycia do dziś ratują ludzkie życie.
Zachęcając nas wszystkich do podążania za własną pasją z ciekawością i odwagą, Curie mówiła: “Niczego w życiu nie należy się bać, trzeba tylko to zrozumieć. Nadszedł teraz czas, by zrozumieć więcej po to, byśmy mogli mniej się bać.” W obecnej dobie jej dziedzictwo wciąż inspiruje kobiety i dziewczęta, zaangażowane w dziedziny STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics – Nauka, technologia, inżynieria i matematyka – przyp.tłum.).
Z cyklu „Oddane Odkryciu – siedem naukowczyń, które ukształtowały nasz świat”
KATHERINE JOHNSON – matematyczka
Grafika: Daria Koshkina
Katherine Johnson to
matematyczka, której kalkulacje były niezbędne dla badań kosmicznych USA. Jako
naukowczyni w NASA, Johnson obliczyła trajektorie, okna startowe oraz awaryjne
ścieżki powrotne, które pozwoliły pierwszym amerykańskim astronautom wylecieć w
kosmos i na orbitę.
“Zdałam sobie sprawę z własnej
dociekliwości. Chciałam wiedzieć, o co chodzi i dlaczego. Bardzo ważne było dla
mnie właśnie to: dlaczego?” – mówi Johnson o swoim popędzie do poszerzania
granic tego, co możliwe.
Była pierwszą Afroamerykanką,
uczęszczającą do szkoły wyższej West Virginia State College, oraz jedną z
nielicznych zatrudnionych w programie kosmicznym NASA.
Spotykała się z dyskryminacją z
powodu swojej rasy i płci, jednak wiedziała, że stanowi część zespołu. „Wszyscy
przyzwyczaili się do tego, że zadaję wiele pytań i że jestem tam jedyną kobietą”
– mówi.
Dzisiaj, w wieku 101 lat, Johnson
jest niezłomną zwolenniczką obecności kobiet i dziewcząt w obrębie STEM.
„Dziewczęta są zdolne robić wszystko to, co potrafią robić mężczyźni” – mówi.
Johnson zachęca wszystkie osoby zainspirowane jej pionierską karierą do podążania za własnymi zainteresowaniami: „Okryj, jakie są twoje marzenia, a później nad nimi pracuj. Bo jeśli lubisz to, co robisz – będziesz to robić dobrze.”
Z cyklu „Oddane Odkryciu – siedem naukowczyń, które ukształtowały nasz świat”
TU YOUYOU – chemiczka farmaceutyczna
Przez wieki kobiety miały znaczący wkład w różnorodne dziedziny nauki. Odkrywały ratujące życie leki, projektowały wynalazki zmieniające świat oraz zajmowały się szeroko zakrojonymi badaniami, lecz w wielu przypadkach ich odkrycia były umniejszane, bądź wręcz pomijane.
Przez zbyt długi czas dziedziny STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics – Nauka, technologia, inżynieria i matematyka – przyp.tłum.) kształtowane były przez uprzedzenia genderowe, które wykluczały kobiety i dziewczynki – w czasach przeszłych, obecnych i przyszłych. Nierówny dostęp do edukacji, technologii i pozycji liderskich odciągały niezliczone kobiece umysły od karier w dziedzinach STEM i wstrzymywały ich rozwój.
Nie zważając na przeciwności, twórcze i wytrwałe kobiety i dziewczynki, nieustannie rozszerzają granice wiedzy naukowej i każdego dnia poszukują rozwiązań dla złożonych, globalnych problemów. Ich praca zmienia sposób, w jaki postrzegamy otaczający świat.
Ich historie zasługują na to, by mówić o nich głośno.
Przełomy w nauce odzwierciedlają tych, którzy ich dokonali. Różnica między płciami w zakresie nauki, technologii i innowacji bezpośrednio przekłada się na przeoczone talenty, niewykorzystane odkrycia i stronnicze rozwiązania.
Zaprezentujemy wizerunki zaledwie siedmiu naukowczyń, które powinnyście i powinniście znać i doceniać.
Oto pierwszy z portretów:
TU YOUYOU –
Grafika: Daria Koshkina
Tu Youyou jest chemiczką farmaceutyczną, której wizjonerskie badania nad leczeniem malarii osadzone są w starożytnej medycynie chińskiej. Zawdzięczamy jej odkrycie artemizyniny – składnika szybko redukującego liczbę pasożytów we krwi chorych na malarię, któremu miliony ludzi zawdzięczają życie.
Jako studentka farmacji, Youyou zapoznała się z zasadami klasyfikacji roślin o właściwościach leczniczych, ekstrakcji składników aktywnych oraz określania ich struktury chemicznej. W początkowym stadium kariery spędziła kilka lat w lasach deszczowych południowych Chin, badając dziesiątkujące populację przypadki malarii oraz studiując starożytne teksty, traktujące o tradycyjnej medycynie chińskiej.
Po kilku latach badań, wraz ze swoim zespołem, Youyou odnalazła wzmiankę o piołunie, używanym w Chinach w okolicach roku 400 naszej ery do leczenia okresowej gorączki – objawu malarii. Zespół naukowców zdołał wyodrębnić składnik aktywny, który poddano testom i opublikowano ich rezultaty. Dzisiejsza Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca terapię artemizyniną jako pierwszą linię obrony przeciwko malarii.
“Każdy naukowiec marzy, by dokonać czegoś, co może pomóc światu” – mówi Youyou.
W roku 2015 ona i dwoje jej współpracowników zostali wspólnie nagrodzeni Nagrodą Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny, czyniąc Youyou pierwszą chińską laureatką Nagrody w tej kategorii, oraz pierwszą kobietą w Chinach, która kiedykolwiek otrzymała Nagrodę Nobla.
